Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu về 4 loại đèn lồng truyền thống rất đẹp của Nhật Bản, đó là Ishitourou, Chouchin, Andon và Bonbori. Việc sử dụng các loại công cụ chiếu sáng được du nhập từ Trung Quốc từ thế kỉ thứ 6, khi mà thông thương và truyền bá tri thức được đẩy mạnh. Và rồi chúng dần trở nên phổ biến tại Nhật Bản, được sử dụng rộng rãi và vẫn còn được duy trì giá trị truyền thống cho đến ngày nay.

Đèn lồng được gọi chung là Tourou (灯籠).

Về cơ bản thì tourou là đèn lồng. Đèn lồng là gì thì ai cũng biết cả, vì ở Việt Nam cũng có. Hằng năm vào mùa hè – mùa của các lễ hội, rất nhiều nơi tại Nhật Bản làm các đèn lồng tourou bằng giấy (紙灯籠 – kamitourou), thắp sáng và thả trôi trên sông. Phong tục này được gọi là tourou nagashi (灯籠流し), được diễn ra vào ngày cuối cùng của lễ hội Bon.

Tại Nhật Bản thì đèn lồng lại có khá nhiều loại khác nhau, cụ thể là 4 và hãy cùng tìm hiểu xem chúng khác nhau ở điểm gì.

Ishitourou 石灯籠

Đèn lồng đá, ishidourou 石灯籠 là loại đèn đầu tiên được du nhập vào Nhật Bản từ Trung Quốc. Đầu tiên chúng được đặt trong các ngôi chùa thờ Phật, nhưng rồi dần dần cũng có mặt ở các ngôi đền Thần đạo, hoặc trong vườn và nhà của những người giàu có.

Loại thứ nhất là loại cột đứng, gọi là daitourou 台灯籠. Được đặt rất nhiều trong các khu vườn, đền chùa. Có rất nhiều kiểu dáng, từ loại lỗ tròn cho đến lỗ vuông, từ loại cao dạng cột đến dạng thấp bè bè. Các cấu trúc, kiểu dáng của chúng cũng dần được cách điệu, làm đẹp và trông khác biệt hơn rất nhiều so với đèn đá ở Trung Quốc. Ngày nay chúng chủ yếu được dùng để trang trí và được thắp sáng trong các dịp lễ truyền thống.

Loại thứ hai là tsuridourou 釣灯籠, một loại đèn biến thể từ ishidourou nhưng có thể treo được. Loại đèn đá treo này được thấy nhiều ở các ngôi chùa.

Chouchin 提灯

Chouchin là một loại đèn đơn giản hơn, cũng có nguồn gốc từ Trung Quốc, hay gọi là đèn lồng đỏ.

Chúng thường được treo ở các ngôi chùa, trong các dịp lễ hội hoặc trước cửa các quán bar, nhà hàng,… Khác với tourou, chouchin được sử dụng trong đời sống thường nhật chứ không chỉ trong các dịp lễ hội, và bên trong chúng là bóng đèn điện chứ không phải đèn dầu hay nến như tourou.

Andon   行灯

Một loại đèn lồng nữa là đèn andon 行灯. Khá là hiện đại, phổ biến từ thời Edo và vẫn được sử dụng đến ngày nay, thường thấy trong nội thất của các khách sạn, nhà hàng, các khu vườn. Chúng rất đa dạng về hình dáng, như hình hộp, hình chóp,…

Andon được làm từ một khung tre/ kim loại bọc bởi giấy Nhật. Bên trong cái khung là lửa cháy bằng dầu đựng trong bát sứ hoặc đá. Tấm giấy vừa giúp lan tỏa ánh sáng, vừa giúp cản gió.

Bonbori ぼんぼり

Là một loại đèn lồng giấy cổ, có hình lục giác và thường thấy trong các lễ hội hoặc ở lối đi dẫn đến các nơi linh thiêng như cổng đền, cổng chùa. Đây cũng là một loại đèn thắp sáng phổ biến trong kiến trúc phong kiến xưa, và xuất hiện nhiều trong các set búp bê hina.

Bonbori có thể được treo lên dây hoặc dựng làm cột đèn.

—

Nguồn:

“Traditional Japanese Lanterns – Tourou, Chouchin, Andon“, by  Héctor García, kirainet.com, September 25, 2010

“Traditional lighting equipment of Japan“, Wikipedia